ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
_________
ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ (330-824)
ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΗ (961-1204) ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ
_____
Το νομικό καθεστώς του βυζαντινού κράτους κατά την χρονική περίοδο των
ετών 330-824 και 961-1204 εφαρμοζόταν και στην Κρήτη, δεδομένου ότι, κατά
τις ανωτέρω περιόδους, αυτή αποτελούσε διοικητικό θέμα του βυζαντινού κράτους.
Επειδή όμως στο Βυζάντιο ίσχυαν, σε μία πολύ ενδιαφέρουσα διαλεκτική
μεταξύ τους σχέση δύο ουσιαστικά έννομες τάξεις (παράλληλες, τεμνόμενες
ή αλληλο-επικαλυπτόμενες, ανάλογα με τη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία
αλλά και τη δυναμική των προσώπων που σάρκωναν τους επί μέρους πολιτειακούς
ή εκκλησιαστικούς θεσμούς), δηλαδή η πολιτειακή και η εκκλησιαστική, οι
πηγές και η συναφής βιβλιογραφία του εν λόγω ερευνητικού προγράμματος ρυθμίζουν,
αναλύουν ή μελετούν και τις δύο.
Ενδεικτικά αναφέρονται εδώ ως μελετώμενα, από πλευράς κυρίως πολιτειακών
πηγών, τα έργα των Ιωάννη και Παναγιώτη ΖΕΠΩΝ «Jus Graecoromanum» (ανατύπωση
Scientia Aalen 1962), το «Corpus Juris Civilis», τα «βασιλικά» του Heimbach,
το έργο «Acta Diplomata» των Miklosich-Muller. Από πλευράς συναφούς βιβλιογραφίας,
παραπέμπονται τα γνωστά γενικά έργα του Τρωιάνου, Πανταζοπούλου, Πετροπούλου,
Γκόφα, Βελισσαροπούλου, Καραγιαννοπούλου, Hunger. Από εκκλησιαστικής πλευράς,
βασική πηγή αποτελεί το κλασικό εξάτομο έργο των Γ. ΡΑΛΛΗ Γ. – Μ. ΠΟΤΛΗ
με τίτλο «Σύνταγμα των Θείων και Ιερών Κανόνων, των τε αγίων και πανευφήμων
Αποστόλων και των Ιερών Οικουμενικών Συνόδων και Τοπικών Συνόδων και των
κατά μέρος αγίων Πατέρων» (Αθήναι, 11852-1859, φωτοτυπική ανατύπωση, Αθήναι
21992).
Σε δεύτερη φάση, αξιολογούνται οι μαρτυρίες που προέρχονται από Κρητικής
προέλευσης ή Κρητικής αναφοράς διαπλαστικές ή διαγνωστικές πηγές, από τις
οποίες αντλούμε άμεση ή έμμεση γνώση για το δίκαιο που ίσχυσε στη Μεγαλόνησο.
Στο δεύτερο αυτό μεθοδολογικό πεδίο έρευνας προέχει η ανεύρεση των
πηγών του πολιτειακού ή εκκλησιαστικού «γηγενούς Κρητικού δικαίου» κατά
την βυζαντινή περίοδο της Κρήτης, δηλαδή των δικαιϊκών εκείνων θεσμών οι
οποίοι είτε είχαν επίσημη, είτε λαϊκή προέλευση, διακρινόταν ωστόσο από
τον τοπικό του χαρακτήρα, διότι προερχόταν και εφαρμοζόταν στη μεγαλόνησο,
παράλληλα και διαλεκτικά με το επίσημο αυτοκρατορικό Δίκαιο.
Στον τομέα αυτό, ιδιαίτερη σημασία έχουν οι ακόλουθες πηγές:
1. – Από τον Codex Cisamensis (XIX s.) το «Βίος και Πολιτεία του Οσίου
και Θεοφόρου Πατρός ημών Κυρ Ιωάννου του εν Κρήτη».
2. – Από τον Codex Bodleianus Oxonii, Canonici 19, 278v – 283v (XV
s.), το έργο: «Βίος και πολιτεία του οσίου πατρός ημών Ιωάννου του Ερημίτου
του τη επωνυμία Ξένου», στο οποίο περιέχεται και η Διαθήκη του Ιωάννη,
κείμενο με πλήθος δικαιϊκών όρων.
3. – Από το έργο «Acta Diplomata» των MIKLOSICH – MULLER, τόμ. VI,
τα κείμενα «XXIV. Sine anno et mense. Testamentum addatis Theoctisti. Διαθήκη
Θεοκτίστου, Καθηγουμένου Ι. Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πάτμου», με
ημερομηνία 23 Σεπτεμβρίου 1157», καθώς και «XXVII.6666 – 1157, die 23 mensis
septembris, ind. VI. Testamentum addatis Theoctisti. Διαθήκη Θεοκτίστου,
Καθηγουμένου Ι. Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πάτμου», με ημερομηνία
23 Σεπτεμβρίου 1157.
Γνωριμία - Σκοπός
- Δραστηριότητες - Προγράμματα
Εκδόσεις - Πεπραγμένα
- Μέγαρο Ι.Κ.Δ. - Τα
νέα του Ι.Κ.Δ. - Κεντρική Σελίδα
- Ισχύουσα Νομοθεσία περί Κρήτης