Αντικείμενο της μελέτης αποτελούν οι συμβάσεις πώλησης (ή αγοραπωλησίας), όπως αυτές καταρτίζονταν από τους Έλληνες νοταρίους στη βενετοκρατούμενη Κρήτη. Εξετάζεται καταρχήν το ιστορικό και νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ο θεσμός και ιδιαίτερα το καθεστώς της ιδιοκτησίας της γης στη βυζαντινή Κρήτη και τα σχετικά με τη βενετική κατάκτηση, με έμφαση στο έγγραφο της παραχώρησης της Κρήτης στους Βενετούς. Στη συνέχεια, ερευνώντας τα γενικά και ειδικότερα λειτουργικά χαρακτηριστικά του θεσμού, καθώς και στοιχεία που αφορούν στο πρόσωπο των συμβαλλομένων. Εξετάζονται ακόμα το αντικείμενο της σύμβασης, ο τύπος τον οποίο περιβάλλεται, το τίμημα και τα σχετικά με την καταβολή του, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της σύμβασης, τα πρόσθετα σύμφωνα και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο για το οποίο μας παρέχουν πληροφορίες οι διαθέσιμες πηγές. Εξετάζεται, τέλος, ο άμεσα σχετιζόμενος θεσμός της ανταλλαγής.
Έτσι, η διάρθρωση της ύλης δεν είναι η αντίστοιχη ενός εγχειριδίου αστικού δικαίου, αλλά συμβαδίζει με την ίδια τη δομή των πωλητήριων συμβολαίων, τόσο για λόγους μεθοδολογίας όσο και για τη διευκόλυνση των αναγνωστών που δεν έχουν νομική παιδεία να «παρακολουθήσουν» τα σημαντικά αυτά ιστορικά κείμενα.
ΤΑ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΚΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΩΣ ΤΕΚΜΗΡΙΑ
ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΩΛΗΣΗΣ
Η γενικότερη επιστημονική αξία των νοταριακών εγγράφων είναι δεδομένη. Όπως έχει τονιστεί από τον Ν. Παναγιωτάκη, «τα νοταριακά έγγραφα είναι ιστορικές πηγές πολυτιμότερες και αποκαλυπτικότερες από τα λείψανα των σύγχρονών τους καλλιτεχνικών μνημείων. Είναι ο καθρέφτης της ιστορίας, ένα πραγματικό θησαυροφυλάκιο ειδήσεων για τον υλικά αλλά και για τον πνευματικό πολιτισμό περασμένων εποχών». Η σημασία αυτής της κατηγορίας πηγαίου υλικού ειδικά για την ιστορία του δικαίου έχει ήδη επισημανθεί από την επιστήμη. Σύμφωνα με τον Ι. Βισβίζη, ειδικά στο μεταβυζαντινό δίκαιο, τα νοταριακά έγγραφα αποτελούν, μαζί με τις δικαστικές αποφάσεις, «το ζων δίκαιον». Σ΄ αυτά «εικονίζεται το εκάστοτε ισχύον δίκαιο» και αυτά αποτελούν την «κύρια και άμεση πηγή γνώσεως των νομικών καταστάσεων» και την «έμμεσο αλλά ασφαλή τοιαύτην του εθιμικού δικαίου». Τα δικαιοπρακτικά έγγραφα αποτελούν σημαντικά τεκμήρια για τη λειτουργία του θεσμού της πώλησης. Σε αυτά απεικονίζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που, όπως αναφέραμε, θα μας απασχολήσουν αλλά και κάθε άλλο στοιχείο στο οποίο οι συμβαλλόμενοι δίνουν ιδιαίτερη σημασία ή θεωρούν σκόπιμο να περιληφθεί σ’ αυτά. Όπως σωστά τονίζεται όμως, δεν πρέπει τα οποιαδήποτε δικαιοπρακτικά έγγραφα να θεωρούνται ως αποκλειστική πηγή του εφαρμοζόμενου την εκάστοτε εποχή δικαίου, αλλά θα πρέπει να γίνεται παράλληλη χρήση τους σε συνδυασμό με την ουσιαστική τεκμηρίωση του δικαίου που «λειτουργούσε» ως «ξενοκρατούμενο» ή εθιμικό.
Η παραπομπή στις νοταριακές πράξεις των δύο καταστίχων γίνεται με το όνομα του νοταρίου, τον αριθμό που φέρει η καθεμιά από αυτές, καθώς και τον αριθμό του στίχου ή των στίχων στους οποίους γίνεται η εκάστοτε αναφορά (π.χ. Βαρούχας, αρ. 20.3). Σε όλα τα υπόλοιπα έγγραφα η παραπομπή θα γίνεται στο όνομα του δημοσιεύσαντος αυτά και στη σχετική μελέτη, καθώς τα ονόματα των νοταρίων είναι άλλοτε πολλά και άλλοτε άγνωστα. Όσον αφορά την παράθεση αποσπασμάτων από τα νοταριακά έγγραφα, τηρείται η ορθογραφία του κειμένου, ενώ για την διευκόλυνση του αναγνώστη αποκαθίσταται ο τονισμός, που συχνά είτε απουσιάζει από το πρωτότυπο, είτε διαφοροποιείται από έγγραφο σε έγγραφο. Για τον ίδιο λόγο δε μεταγράφεται η διαφοροποιούμενη κάθε φορά στίξη των εν λόγω αποσπασμάτων.
Γνωριμία - Σκοπός - Δραστηριότητες - Προγράμματα